تحلیلی بر تغییرات سطح پوشش برف و رواناب در حوضه آبریز جهان بین

چکیده برف یکی از مولفه های اصلی سیکل هیدرولوژی در بسیاری از حوضه های آبریز کوهستانی دنیاست. در این حوضه ها، ذوب برف بخش اصلی جریان رودخانه ها به شمار میرود. پیش بینی رواناب و تغییرات سطح پوشش برف به برنامه ریزی و مدیریت موثرتر و کارا تر منابع آب از جمله مدیریت مخزن و هشدار سیل کمک میکند. ذخیره ی برف زمستانی از جمله منابعی است که برخلاف بارش مایع میتوان برای فصل بهار و تابستان روی آن حساب و برنامه ریزی کرد.در بیشتر حوضه های مرتفع، برف بخش عمده ای از بارش تشکیل میدهد. با وجود تغییرات زیاد در توزیع زمانی و مکانی برف انباشته شده، اطلاعات مشاهده ای زمینی برف، اندک و به نواحی کم ارتفاع محدود میشود. این موضوع کاربرد سنجش از دور را در تامین بخشی از اطلاعات برف، از دهه های پیش اجتناب ناپذیر نموده است. بعلت قرارگیری ایران در کمربند خشک و نیمه خشک دنیا، توزیع زمانی و مکانی متغیر بارش، نوسانات اقلیمی فصلی و موقتی و سالانه و خشکسالیهای متعدد، افزایش روزافزون جمعیت و نیاز جمعیت به تامین آب شرب و کشاورزی و صنعت و...و نیز پروژه های انتقال آب به مناطق داخلیتر، اهمیت آب و منابع ذخیره ای آب (که پوشش برف یکی از این منابع ذخیره محسوب میشود)، دوچندان میگردد. بنابراین در این پژوهش به بررسی تغییرات سطح پوشش برف و رواناب حاصل از آن و ارتفاع برفمرز و چگونگی تغییرات روند آنها در حوضه ی جهانبین واقع در حوضه ی بهشت آباد استان چهارمحال و بختیاری پرداختیم. داده های مورد استفاده در این پژوهش شامل داده های اقلیمی، هیدرولوژیک و تصاویر هفتگی سنجنده ی مودیس از سطح پوشش برف حوضه در ماههای مارس، دسامبر، اکتبر و می در طی سالهای 2000-2011 میباشد. روش استفاده شده در این پژوهش، روش تحلیلی، توصیفی و کمی آماری است. هدف ازین مطالعه، بررسی و تخمین تغییرات سطح پوشش برف حوضه و نیز روند و آهنگ تغییرات زمانی سطح پوشش برف و همچنین ارتفاع برفمرز با استفاده از تصاویر سنجنده ی مودیس میباشد. بر اساس نتایج بدست آمده در این رساله، تغییرات سطح پوشش برف در دوره ی آماری موردنظر دارای نوسانات زیادی بوده و از سالی به سال دیگر متفاوت بوده است. همچنین سطح حوضه فقط در ماههای مارس و دسامبر پوشیده از برف میباشد در حالیکه در ماه اکتبر فقط در سال 2008 و 2009 دارای سطح پوشش بوده ولی در ماه می در سطح حوضه هیچ پوشش برفی وجود نداشته و بطور کامل تا این ماه ذوب شده است. بابررسی روند تغییرات سطح پوشیده از برف دو ماه مارس ودسامبر نیز مشخص شد که در این دوماه تغییرات روند معنی دار نبوده است. همچنین روندارتفاع برفمرز در ماه مارس معنی دار و افزایشی بوده اما ماه دسامبر فاقد روند معنی دار بود.با بررسی ارتباط متغیرهای مختلف دبی، بارش، دماو سطح پوشش برف باهم، مشخص شد که دبی رواناب حوضه با بارش بیشترین ارتباط همبستگی دارد و این نتیجه ی تاثیر مستقیم بارش بر ایجاد رواناب و دبی حاصل از آن درمدت زمانی کمتر نسبت به سطح پوشش برف میباشدکه باید مدتی را صرف فرایند ذوب کند. واژگان کلیدی: حوضه آبریز جهان بین، رواناب، شاخص ndsi، برف، برفمرز، سنجش از دور